Trái phiếu là gì? Nên đầu tư trái phiếu hay cổ phiếu?

Nếu bạn là người yêu thích chứng khoán, chắc chắn sẽ không bỏ qua nguồn lợi từ trái phiếu. Tuy nhiên, trên thực tế trái phiếu vẫn còn khác lạ lẫm với nhiều nhà đầu tư Việt. Vậy Trái phiếu là gì?  Nhà đầu tư nên tham gia đầu tư cổ phiếu hay trái phiếu? Mời bạn đọc tham khảo bài viết dưới đây. 

Trái phiếu là gì? 

Trái phiếu được biết là một dạng chứng khoán với hình thức huy động vốn với quy định rằng nhà phát hành (đi vay) phải trả một khoản tiền với một lãi suất cố định trong một thời gian xác định cho cho nhà đầu tư (cho vay). Khi đáo hạn, nhà phát hành trái phiếu phải hoàn trả khoản cho vay cho nhà đầu tư.

Kiến thức cổ phiếu cho người mới

Đặc điểm trái phiếu 

Trái phiếu sẽ được phát hành bởi Công ty, Chính phủ Trung ương và chính quyền địa phương và cho phép bắt kỳ doanh nghiệp hoặc cá nhân nào đều được quyền mua trái phiếu, kêt cả chính phủ. 

Trên thực tế, người mua trái phiếu chính là người cho chủ thể phát hành vay tiền cũng đồng nghĩa với chủ nợ nhà phát hành trái phiếu. Điều này hoàn toàn khác với người mua cổ phiếu là người Chủ sở hữu Công ty.

Tiền lãi chính là khoản thu thập của trái phiếu. Đây cũng là khoản thu cố định thường kỳ và không chịu sự chi phối của kết quả sản xuất kinh doanh của công ty phát hành.

Như vậy, trái phiếu được xem là một hình thức chứng khoán nợ. Do đó, khi Công ty bị giải thể hoặc phá sản thì trước khi chia cho các Cổ đông, bắt buộc phải có nghĩa vụ thanh toán cho các Chủ trái phiếu.

Về tính chất, trái phiếu nhìn chung có tính ổn định hơn cổ phiếu và ít rủi ro hơn. Trên thế giới, trái phiếu là loại chứng khoán được các nhà đầu tư yêu thích.

Phân loại trái phiếu

Dựa trên tiêu chí ngưỡng phát hành

Ta có thể chia các loại trái phiếu như sau:  

• Trái phiếu của Chính phủ:  đây là loại cho phép đáp ứng được những nhu cầu chi tiêu của Chính phủ. Theo đó, nhằm huy động tiền nhàn rỗi trong dân, các tổ chức kinh tế –  xã hội, chính phủ phát hành trái phiếu. Trên thị trường, Chính phủ được xem là Nhà phát hành có uy tín nhất. Về cơ bản, đây cũng là trái phiếu tiềm ẩn rủi ro ít nhất và thấp nhất.
• Trái phiếu của các tổ chức tài chính, ngân hàng: Các tổ chức này có thể được phát hành trái phiếu với mục đích để tăng thêm vốn hoạt động.
• Trái phiếu của doanh nghiệp: Về bản chất, trái phiếu của doanh nghiệp đa dạng nhiều loại. Đây còn là các trái phiếu được doanh nghiệp nhà nước, công ty cổ phần công ty trách nhiệm hữu hạn phát hành để tăng vốn hoạt động.

Dựa trên tiêu chí lợi tức

Với loại này, ta có thể chia thành các loại sau:  

• Trái phiếu có lãi suất bằng không: Loại trái phiếu  cho phép người mua với mức giá thấp hơn so với mệnh giá (mua chiết khấu). Khi trái phiếu đáo hạn, số tiền này sẽ được hoàn trả bằng mệnh giá theo quy định. Về cơ bản, người mua không nhận được lãi. 
• Trái phiếu có lãi suất biến đổi (gọi là lãi suất thả nổi): Với hình thức trái phiếu này, lợi tức được trả cho người tham gia sẽ có sự khác nhau trong các kỳ. Và được tính theo một lãi suất có sự biến đổi theo lãi suất tham chiếu của trái phiếu.
• Trái phiếu có lãi suất cố định: Lãi suất của trái phiếu lúc này sẽ được dựa theo tỷ lệ phần trăm (%) cố định tính theo mệnh giá.

Dựa trên tiêu chí mức độ đảm bảo thanh toán của người phát hành

Trái phiếu bảo đảm: Là loại trái phiếu sử dụng một tài sản có giá trị làm vật bảo đảm cho việc phát hành. Nếu nhà phát hành xảy ra thua lỗ và không thể thanh toán khoán nợ trước đó, trái chủ có quyền thu và bán tài sản để thu hồi số vốn bỏ ra của mình. Về cơ bản, trái phiếu bảo đảm có những loại sau: 

• Trái phiếu có tài sản cầm cố: Loại tài sản được áp dụng ở đây là bất động sản.  Nhằm bảo vệ quyền lợi cho trái chủ, giá trị tài sản cầm cố sẽ lớn hơn tổng số mệnh giá của các trái phiếu phát hành.
• Trái phiếu bảo đảm bằng chứng khoán ký quỹ: Bằng việc người phát hành thường là đem ký quỹ số chứng khoán chuyển nhượng mà mình sở hữu để làm tài sản đảm bảo.

Trái phiếu không bảo đảm: Thay vì sử dụng các tài sản giá trị làm vật đảm bảo, trái phiếu không đảm bảo sẽ hoàn toàn ngược lại mà mức đảm bảo được thay vào đó là uy tín của người phát hành trái phiếu.

Dựa trên tiêu chí hình thức

• Trái phiếu vô danh: Đây là loại trái phiếu cho phép trái chủ là người được hưởng quyền lợi từ các trái phiếu vô danh. Có tên gọi là vô danh vì không ghi tên của người mua. Và trong sổ sách của người phát hành.
• Trái phiếu ghi danh: Loại trái phiếu có ghi tên của người mua, và trong sổ sách của người phát hành theo đặc điểm của trái phiếu.

Dựa trên tiêu chí tính chất trái phiếu

• Trái phiếu có quyền mua cổ phiếu: Loại trái phiếu có kèm với phiếu cho phép trái chủ được quyền mua số lượng nhất định cổ phiếu của công ty.
• Trái phiếu có thể chuyển đổi: Loại trái phiếu của công ty cổ phần mà trái chủ có quyền chuyển sang cổ phiếu của công ty đó. Việc này được quy định cụ thể về tỷ lệ, thời gian khi mua trái phiếu.
• Trái phiếu có thể mua lại: Loại trái phiếu cho phép nhà phát hành có quyền mua lại một hoặc toàn bộ trước khi trái phiếu đến hạn thanh toán.

Phân biệt cổ phiếu và trái phiếu

Có không ít nhà đầu tư nhầm lẫn giữa hai hình thức cổ phiếu và trái phiếu. Sau đây, một số điểm khác nhau giữa cổ phiếu và trái phiếu. 

Một số lưu ý khi đầu tư trái phiếu

• Rủi ro lãi suất: Về cơ bản, lãi suất và giá trái phiếu sẽ tỷ lệ nghịch với nhau. Nếu lãi suất hiện hành tăng, các nhà đầu tư sẽ bỏ qua những trái phiếu lãi suất thấp và vì thế giá trái phiếu sẽ giảm xuống. Ngược lại, nếu lãi suất hiện hành giảm, nhà đầu tư lúc này sẽ cố thu lãi từ trái phiếu trả lãi suất cao hơn so với giá thị trường bấy giờ. Điều này, sẽ kích cầu việc tăng giá trái phiếu. 
• Rủi ro khi tái đầu tư: Đây là hình thức khá phổ biến ở các doanh nghiệp và nó ảnh hưởng đến lợi nhuận của nhà đầu tư. Tái đầu tư có thể hiểu là việc trái chủ đã nhận được tiền nhưng họ không có cơ hội tái đầu tư lại với mức lãi suất tương đương. Nhờ vào đặc tính thu hồi của trái phiếu, vì vậy trước ngày đáo hạn, tổ chức có thể phát hành mua lại trái phiếu. Nhờ vào đó, người sở hữu trái phiếu nhận được khoản thanh toán gốc có giá trị cao hơn so với mệnh giá. Mặc dù vậy, một hạn chế lớn của hình thức này nhà đầu tư nhận được tiền nhưng không thể tái đầu tư ở mức lãi suất tương đương. Nếu đi đường dài, hình thức này sẽ không mang đến lợi nhuận khả quan. Do đó, tót nhất khi quyết định mua trái phiếu, nên lựa chọn những trái phiếu không có đặc tính thu hồi để có thể nhận được mức lãi suất cao hơn đồng thời giảm rủi ro khi tái đầu tư trong những lần tiếp theo.

• Rủi ro lạm phát: Tình trạng lạm phát đang ngày càng gia tăng hầu như trên toàn thế giới. Sức mua trái phiếu sẽ giảm và khiến trái chủ thu về lợi suất âm do ảnh hưởng lạm phát. Khi chi phí sinh hoạt và lạm phát gia tăng với tốc độ nhanh hơn so với tốc độ của lãi suất đầu tư trái phiếu. Sức mua của các nhà đầu tư vì thế sẽ giảm và thậm chí có thể thu về mức lợi suất âm. 
• Rủi ro tín dụng: Vì Chính phủ có khả năng thu thuế hoặc phát hành tiền để thanh toán cho trái chủ khi đáo hạn, trái phiếu chính phủ thường được coi là loại trái phiếu có mức độ rủi ro thấp nhất. 
• Rủi ro thanh khoản: Thanh khoản là khả năng chuyển đổi thành tiền của tài sản. Chúng tác động trực tiếp đến tỷ suất lợi nhuận của trái chủ. Lãi suất thấp trong một đợt phát hành trái phiếu có thể dẫn đến biến động giá đáng kể và có tác động xấu đến tổng lợi nhuận của trái chủ (khi bán)​.
• Rủi ro xếp hạng: Nếu một công ty bị xếp hạng tín dụng thấp hoặc khả năng kinh doanh và trả nợ có vấn đề. Lúc này, ngân hàng hay các tổ chức cho vay có thể tính lãi suất với mức cao hơn cho các khoản vay sau này của công ty. Điều này có thể có tác động xấu đến khả năng đáp ứng các khoản nợ với các trái chủ hiện tại của công ty và gây tổn thất cho các trái chủ khi muốn bán trái phiếu. 

Kết luận

Nói tóm lại, trái phiếu là một trong những hình thức đầu tư chứng khoán phổ biến hiện nay. Tuy nhiên, khi tham gia đầu tư nhà đầu tư cần nắm vững các kiến thức để hạn chế rủi ro ở mức tối thiểu. Bởi trên thực tế, dù là cổ phiếu hay trái phiếu thì chứng khoán là một trong thị trường tài chính không dễ đối phó và chập chờ nuốt chửng người chơi không biết lúc nào. ới bài viết trên, chúng tôi hy vọng rằng sẽ cung cấp cho bạn đọc thông tin và kiến thúc hay lân bổ ích về trái phiếu trong chứng khoán. Chúc các nhà đầu tư giao dịch thành công.