Hợp đồng tương lai là gì? Thực trạng hợp đồng tương lai ở Việt Nam

Hợp đồng tương lai luôn đem đến nhiều cơ hội sinh lời tốt cho tất cả các NĐT. Vậy hợp đồng tương lai ở Việt Nam hiện đang được giao dịch như thế nào? Lợi ích của hợp đồng tương lai ra sao? Để hiểu rõ hơn về HĐ này, hãy cùng Giavang.com tìm hiểu định nghĩa cũng như các ví dụ hợp đồng tương lai qua bài viết sau.

Tìm hiểu hợp đồng tương lai là gì?

Khái niệm về hợp đồng tương lai

Tóm tắt nội dung:

“Hợp đồng tương lai (Future Contract) là cam kết chuẩn hóa giữa bên mua (trường vị – long) và bên bán (đoản vị – short) để trao đổi một tài sản theo chất lượng, khối lượng và giá đã thỏa thuận tại thời điểm ký kết, nhưng giao hàng vào một thời điểm trong tương lai. Các hợp đồng này được giao dịch qua sàn giao dịch tương lai và không mất chi phí khi ký kết.”

• Cách định giá hợp đồng kỳ hạn lãi suất, ví dụ minh họa
• Giá hợp đồng kỳ hạn là gì? Cách tính giá hợp đồng kỳ hạn chuẩn xác nhất
• Tất tần tật về hợp đồng kỳ hạn ngoại tệ: Lợi ích, rủi ro và cách thực hiện

Tài sản cơ sở của hợp đồng tương lai có thể là hàng hóa truyền thống, tiền tệ, chứng khoán hoặc các công cụ tài chính khác. Tại Việt Nam, hợp đồng tương lai đầu tiên được giao dịch vào ngày 10/08/2017 với sản phẩm là hợp đồng tương lai chỉ số VN30. 

Các hợp đồng được niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán phái sinh HNX và thanh toán qua Trung tâm lưu ký chứng khoán VSD. Hai bên tham gia kỳ vọng khác nhau về giá tài sản: bên mua kỳ vọng giá tăng, trong khi bên bán kỳ vọng giá giảm.

Các thuật ngữ trong hợp đồng tương lai

• Ký quỹ: Khoản tiền đặt cọc đảm bảo khả năng thanh toán.
• Vị thế: Trạng thái giao dịch và khối lượng hợp đồng phái sinh nhà đầu tư đang nắm giữ.
• Đóng vị thế: Mở vị thế đối ứng với vị thế đang nắm giữ, cùng tài sản cơ sở và ngày đáo hạn.
• Hệ số nhân hợp đồng: Quy đổi giá trị hợp đồng thành tiền.
• Khối lượng mở: Số lượng hợp đồng tương lai đang tồn tại tại một thời điểm.
• Giá thanh toán cuối ngày: Giá dùng để tính lãi/lỗ phát sinh trong ngày của hợp đồng.
• Giá thanh toán cuối cùng: Giá tài sản cơ sở vào ngày giao dịch cuối cùng, dùng tính lãi/lỗ ngày cuối giao dịch.

Đặc điểm nổi bật của hợp đồng tương lai

• Tính chuẩn hóa: Được chuẩn hóa về giá trị, khối lượng, điều khoản tài sản cơ sở và niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán phái sinh.
• Niêm yết trên thị trường tập trung: Hợp đồng được tiêu chuẩn hóa và giao dịch công khai.
• Bù trừ và ký quỹ: Bắt buộc ký quỹ để đảm bảo nghĩa vụ thanh toán, được hạch toán và bù trừ hàng ngày bởi trung tâm lưu ký chứng khoán.
• Dễ đóng vị thế: Nhà đầu tư có thể đóng vị thế bất kỳ lúc nào bằng cách thực hiện vị thế đối ứng với hợp đồng tương tự.
• Đòn bẩy tài chính: Cho phép lợi nhuận cao với khoản ký quỹ ban đầu nhỏ, giúp tăng hiệu quả sử dụng vốn.
• Tính cam kết: Hai bên mua bán ràng buộc bởi quyền và nghĩa vụ rõ ràng khi hợp đồng đáo hạn.
• Tính thanh khoản cao: Nhà đầu tư dễ dàng mở hoặc đóng vị thế, tăng tính linh hoạt trong giao dịch.
• Tính an toàn: Rủi ro thấp nhờ quyền và nghĩa vụ được xác định cụ thể, không thể trốn tránh.

Hợp đồng tương lai được diễn ra thế nào?

Hợp đồng tương lai thu hút nhà đầu tư nhờ cơ chế giao dịch linh hoạt, cho phép mua hoặc bán mà không cần sở hữu tài sản cơ sở. Nhà đầu tư có thể bán khống để bảo vệ danh mục và chốt lãi/lỗ khi thị trường giảm. Sự biến động giá của hợp đồng tương lai giúp bù đắp sự tăng giảm giá trị danh mục.

Để giao dịch hợp đồng tương lai trên thị trường chứng khoán, NĐT chỉ cần thực hiện theo các bước hướng dẫn sau:

1. Mở tài khoản: Nhà đầu tư mở tài khoản giao dịch và tài khoản bù trừ tại công ty chứng khoán.
2. Ký quỹ: Thực hiện ký quỹ theo quy định của công ty chứng khoán trước khi giao dịch.
3. Đặt lệnh: Đặt lệnh giao dịch tương ứng với số lượng ký quỹ, bao gồm thông tin loại hợp đồng, tháng đáo hạn, giá và số lượng hợp đồng.
4. Xác nhận lệnh: Hệ thống gửi kết quả khớp lệnh cho công ty chứng khoán và TTLKCK, công ty thông báo lại cho nhà đầu tư.
5. Tính lãi/lỗ: TTLKCK tính giá thanh toán hàng ngày và xác định lãi/lỗ cho từng vị thế.
   • Ký quỹ bổ sung: Tài khoản dưới mức ký quỹ yêu cầu phải nộp thêm.
   • Rút ký quỹ dư: Nhà đầu tư có thể rút phần dư trong giới hạn cho phép.

Ví dụ hợp đồng tương lai chi tiết

• Ví dụ 1 (Hợp đồng dầu):
  Công ty A ký hợp đồng bán 100.000 thùng dầu cho công ty B với giá 1.500.000 đ/thùng vào tháng 5/2018. Đến tháng 9/2018, nếu giá dầu tăng lên 2.000.000 đ/thùng, công ty A có hai lựa chọn:
  1. Giao dầu cho B với giá đã thỏa thuận (1.500.000 đ/thùng).
  2. Thanh toán chênh lệch 50 tỷ đồng cho B (500.000 đ × 100.000 thùng).
• Ví dụ 2 (Hợp đồng cà phê):
  Doanh nghiệp A ký hợp đồng bán 10 tấn cà phê cho bên B với giá 200.000 VNĐ/kg vào 01/11/2021. Đến 30/11/2022, nếu giá tăng lên 220.000 VNĐ/kg, doanh nghiệp A có hai lựa chọn:
  1. Giao 10 tấn cà phê cho B với giá 200.000 VNĐ/kg.
  2. Thanh toán chênh lệch 20 triệu đồng (20.000 VNĐ × 10.000 kg) cho B.

Mẫu hợp đồng tương lai mới nhất

Tóm tắt nội dung: Mẫu hợp đồng và cách viết hợp đồng tương lai

• Mẫu hợp đồng tương lai:
  Hợp đồng tương lai được hình thành dựa trên cơ sở pháp luật và thỏa thuận của các bên. Bạn có thể tham khảo mẫu hợp đồng qua đường link sau https://drive.google.com/uc?id=15-r3OJzLJFVSsSsrLI7ZL0IKt4orjPZ1&export=download
• Cách viết hợp đồng tương lai:
  • Xác định rõ tư cách chủ thể các bên:
    • Tổ chức/Doanh nghiệp: Cần thông tin như tên gọi, địa chỉ trụ sở, giấy phép hoạt động và người đại diện hợp pháp.
    • Cá nhân: Cần có tên, số chứng minh nhân dân và địa chỉ thường trú.
  • Xác định tên gọi và đối tượng hợp đồng:
    Tên hợp đồng thường kết hợp giữa loại hợp đồng và tài sản cơ sở. Ví dụ: “Hợp đồng mua bán công trình xây dựng tương lai.”
  • Căn cứ ký kết hợp đồng:
    Các căn cứ ký kết có thể là văn bản pháp luật, văn bản ủy quyền hoặc nhu cầu và khả năng của các bên. Chọn văn bản pháp lý làm căn cứ sẽ quyết định luật điều chỉnh hợp đồng.

Lợi ích của hợp đồng tương lai là gì?

• Giao dịch thoải mái và thuận tiện: Giao dịch hợp đồng tương lai tương tự như giao dịch cổ phiếu. Nhà đầu tư có thể mở vị thế mua khi dự đoán thị trường tăng, hoặc bán hợp đồng khi dự đoán thị trường giảm để kiếm lời.
• Lợi ích nhờ tỷ lệ đòn bẩy cao: Hợp đồng tương lai mang lại đòn bẩy cao, giúp nhà đầu tư thu được lợi nhuận lớn từ một khoản ký quỹ nhỏ. Tuy nhiên, đòn bẩy cao cũng đi kèm với rủi ro thiệt hại nếu thị trường đi ngược lại kỳ vọng.
• Có thể mua bán liên tục trong ngày: Khác với cổ phiếu phải chờ 2 ngày để giao dịch, nhà đầu tư có thể mở và đóng vị thế hợp đồng tương lai ngay trong phiên giao dịch, tối ưu hóa cơ hội lợi nhuận từ biến động thị trường.
• Cơ hội tìm kiếm lợi nhuận khi thị trường giảm: Nhà đầu tư có thể bán hợp đồng tương lai để kiếm lời ngay cả khi thị trường giảm điểm, miễn là đủ ký quỹ. Nhà đầu tư chỉ cần đặt cọc một khoản tiền nhỏ mà không phát sinh phí vay.

Các loại hợp đồng tương lai ở Việt Nam

Theo các quy định hiện hành, hợp đồng tương lai tại Việt Nam hiện có 02 loại hợp đồng cơ bản là:

• Hợp đồng tương lai chỉ số chứng khoán (VN30):
  • Dựa trên chỉ số của 30 mã cổ phiếu vốn hóa lớn nhất thị trường chứng khoán Việt Nam.
  • Có 4 loại hợp đồng chính: VN30F1M, VN30F2M, VN30F1Q và VN30F2Q.
  • Ngày giao dịch cuối cùng là thứ 5 của tuần thứ 3 trong tháng đáo hạn.
  • Hệ số nhân hợp đồng là 100.000 VND, biên độ dao động là ±7%, và bước giá là 0.1 điểm chỉ số (tương đương 10.000 VND).
  • Giới hạn vị thế là 5.000 hợp đồng đối với cá nhân và 10.000 hợp đồng đối với tổ chức.
• Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ:
  • Dựa trên việc mua/bán trái phiếu Chính phủ do Kho bạc Nhà nước phát hành, với kỳ hạn 5 năm và lãi suất danh nghĩa 5%/năm.
  • Hệ số nhân hợp đồng là 10.000 trái phiếu, biên độ dao động là ±3%, và thời gian đáo hạn trong 3 tháng cuối của 3 quý gần nhất.
  • Quy mô hợp đồng là 1 tỷ VND.

Tính đến thời điểm hiện tại, hợp đồng tương lai vàng chỉ được giao dịch trên thị trường quốc tế, Việt Nam chưa có sản phẩm này.

Ví dụ về hợp đồng tương lai chỉ số VN30

Hợp đồng tương lai chỉ số VN30 là hợp đồng tương lai đầu tiên xuất hiện trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Nó dựa trên chỉ số của 30 cổ phiếu lớn nhất trong rổ VN30, chiếm 80% vốn hóa thị trường. Mã hợp đồng là VN30FYYMM, với tài sản cơ sở là chỉ số VN30. Trong đó:

• Quy mô hợp đồng: Điểm số của chỉ số VN30 kết phiên x 100.000 VND.
• Ngày đáo hạn: Bao gồm tháng hiện tại, tháng liền kề sau và hai tháng cuối của hai quý kế tiếp.

Ví dụ:

• Lệnh mua hợp đồng: Nếu bạn mua hợp đồng VN30F2209 (đáo hạn 15/09/2022) với giá trị giao dịch 120 triệu VND (100.000 x 1200 điểm VN30), bạn sẽ ký quỹ 10 triệu VND và cần bù thêm 110 triệu VND.
• Sau khi bán hợp đồng: Nếu bán hợp đồng với giá trị giao dịch 130 triệu VND, bạn sẽ rút về tài khoản ngân hàng 120 triệu VND và còn dư 10 triệu trong tài khoản ký quỹ mà không cần bù trừ.

Các thông tin liên quan đến hợp đồng tương lai

Đánh giá ưu nhược điểm của hợp đồng tương lai

Để đưa ra quyết định có nên đầu tư vào hợp đồng tương lai hay không, NĐT cần nên hiểu rõ được các ưu nhược điểm của hợp đồng tương lai. Cụ thể:

Dưới đây là bảng tóm tắt các ưu điểm và nhược điểm của hợp đồng tương lai:

Phân biệt hợp đồng tương lai và hợp đồng kỳ hạn

Giống nhau

• Cả hai đều là các sản phẩm của thị trường chứng khoán phái sinh.
• Giá trị của cả hai hợp đồng đều phụ thuộc vào giá của các tài sản cơ sở (hàng hóa như kim loại hay nông sản, công cụ tài chính như trái phiếu, cổ phiếu, lãi suất,…)

Khác nhau

Kinh nghiệm đầu tư hợp đồng tương lai phái sinh

Hợp đồng tương lai được đánh giá là ít rủi ro và có hiệu quả tốt nhưng đòn bẩy tài chính trong thị trường phái sinh có thể gây thua lỗ lớn nếu nhà đầu tư dự đoán sai xu hướng giá. Nhà đầu tư cần dành thời gian tìm hiểu thị trường, phân tích biểu đồ giá và đánh giá biến động của tài sản cơ sở để giảm thiểu rủi ro và tối ưu hóa lợi nhuận.

• Các chiến lược đầu tư
  • Giao dịch đầu cơ theo xu hướng giá: Dự đoán xu hướng giá của tài sản cơ sở để mua hoặc bán hợp đồng tương lai, chờ đợi thời điểm thích hợp để thực hiện giao dịch.
  • Giao dịch hợp đồng tương lai trong ngày: Mua bán hợp đồng tương lai trong ngày và đóng tất cả vị thế giao dịch trước khi kết thúc ngày để tránh rủi ro qua đêm.

Bài viết trên đây đã đề cập rõ toàn bộ những nội dung có liên quan đến hợp đồng tương lai. Hy vọng thông tin mà Giavang.com cung cấp sẽ giúp mọi NĐT có cái nhìn tổng quan nhất về hợp đồng tương lai ở Việt Nam.

Xem thêm

• Mô hình Capm là gì? Nhược điểm của mô hình Capm
• Due diligence là gì? Tầm quan trọng của thẩm định tín nhiệm doanh nghiệp
• Bánh xe cuộc đời là gì? Cách tạo và áp dụng Wheel of Life để cân bằng cuộc sống 
• Thặng dư vốn cổ phần là gì? Quy định về thặng dư vốn cổ phần trong doanh nghiệp