Cán cân thương mại là gì? Cách tính cán cân thương mại chuẩn xác

Trong lĩnh vực kinh tế, cán cân thương mại là một trong những thuật ngữ thường được nhắc đến nhiều nhất. Đặc biệt là các lĩnh vực hoạt động xuất nhập khẩu. Vậy vai trò cán cân thương mại là gì? Làm sao để tính cán cân thương mại? Thực trạng cán cân thương mại Việt Nam diễn ra như thế nào? Nếu cán cân thương mại thâm hụt sẽ ảnh hưởng rao sao đến kinh tế? Để hiểu rõ về khái niệm này, hãy cùng Giavang.com tìm hiểu bài viết sau đây nhé!

Cán cân thương mại là gì?

Khái niệm về cán cân thương mại

“Cán cân thương mại (Balance of Trade – BOT) ghi nhận sự thay đổi trong xuất khẩu và nhập khẩu của một quốc gia trong một khoảng thời gian cụ thể (thường theo quý hoặc năm).”

Nó phản ánh sự chênh lệch giữa giá trị xuất khẩu và nhập khẩu:

• Cán cân thặng dư: Khi xuất khẩu lớn hơn nhập khẩu (chênh lệch > 0).
• Cán cân thâm hụt: Khi nhập khẩu lớn hơn xuất khẩu (chênh lệch < 0).
• Cán cân cân bằng: Khi xuất khẩu bằng nhập khẩu (chênh lệch = 0).

Quỹ đầu cơ là gì? 10 quỹ đầu cơ – quỹ phòng hộ lớn nhất thế giới

Tài khoản vãng lai là gì? Lãi suất của Checking Account là bao nhiêu?

Tài khoản thấu chi là gì? Tài khoản này rút tiền mặt được không?

Saving Account là gì? Cách chọn ngân hàng có lãi suất Saving Account tốt

Cán cân thương mại là yếu tố quan trọng để đánh giá sự phát triển kinh tế của quốc gia, ảnh hưởng đến thu nhập, tăng trưởng kinh tế, và sự độc lập kinh tế. Cán cân thặng dư cho thấy quốc gia đó có sức cạnh tranh cao trên thị trường quốc tế, trong khi cán cân thâm hụt có thể dẫn đến phụ thuộc vào nhập khẩu và khó khăn kinh tế.

Vai trò của cán cân thương mại

• Cán cân thương mại đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế quốc gia, ảnh hưởng đến xuất nhập khẩu, việc làm và phát triển xã hội. Cán cân này giúp các quốc gia điều chỉnh chính sách, đánh giá sự thay đổi trong xuất nhập khẩu và sự cạnh tranh quốc tế. 
• Nếu cán cân thương mại dương, quốc gia có khả năng sản xuất, xuất khẩu mạnh mẽ, tạo thu nhập, việc làm và thúc đẩy nền kinh tế. Ngược lại, thâm hụt có thể chỉ ra sự phụ thuộc vào nhập khẩu và giảm sức cạnh tranh.
• Cán cân thương mại còn tác động đến GDP, giá trị tiền tệ và công nghiệp của quốc gia. Thặng dư thương mại hỗ trợ tăng trưởng và ổn định, trong khi thâm hụt có thể gây áp lực giảm giá trị đồng tiền và làm giảm dự trữ ngoại hối. 
• Việc duy trì sự cân bằng có thể nâng cao chất lượng cuộc sống, thúc đẩy sự hợp tác quốc tế và giảm tỷ lệ thất nghiệp.

Cán cân thương mại bị tác động bởi yếu tố nào?

Theo các số liệu thống kê, cán cân thương mại thường bị tác động bởi các yếu tố cơ bản sau:

Cách tính cán cân thương mại chuẩn

Để tính và vẽ biểu đồ cán cân thương mại, các doanh nghiệp sẽ áp dụng công thức tính sau: 

Cán cân thương mại = Tổng giá trị xuất khẩu – Tổng giá trị nhập khẩu

• Nếu xuất khẩu > nhập khẩu: cán cân thương mại dương (thặng dư thương mại).
• Nếu xuất khẩu < nhập khẩu: cán cân thương mại âm (thâm hụt thương mại).
• Nếu xuất khẩu = nhập khẩu: cán cân thương mại cân bằng.

Cán cân thương mại thường được thể hiện qua các biểu đồ cột, tròn, hoặc đường, dựa trên các số liệu xuất nhập khẩu theo quý hoặc năm. Ví dụ về số liệu năm 2004-2006 của Việt Nam:

Các biểu đồ này giúp hình dung rõ hơn về giá trị xuất nhập khẩu của một quốc gia trong các giai đoạn khác nhau.

Thực trạng cán cân thương mại Việt Nam

Trong năm 2023, cán cân thương mại của Việt Nam duy trì trạng thái cân bằng với thặng dư thương mại. Trong 8 tháng đầu năm, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 435,23 tỷ USD, giảm 13,1% so với cùng kỳ năm trước. Xuất khẩu đạt 227,71 tỷ USD (giảm 10%), trong khi nhập khẩu là 207,52 tỷ USD (giảm 16,2%). 

Việt Nam xuất siêu khoảng 20,19 tỷ USD. Dự kiến, hoạt động xuất nhập khẩu có khả năng phục hồi vào cuối năm nhờ các yếu tố vĩ mô thuận lợi.

Một số câu hỏi khác về cán cân thương mại

Nguyên nhân dẫn đến thâm hụt cán cân thương mại

Tình trạng thâm hụt cán cân thương mại là điều mà các chuyên gia/nhà kinh tế không muốn xảy ra và nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này là:

• Đầu tư nội địa tăng cao: Lãi suất giảm kích thích đầu tư trong nước.
• Lạm phát: Tỷ giá hối đoái chênh lệch làm giá hàng hóa tăng, giảm tiêu dùng.
• Thâm hụt ngân sách: Gây ra bởi suy thoái kinh tế, dự án kém hiệu quả.
• Mức tiết kiệm thấp: Chi tiêu cao do tiết kiệm ít và tăng trưởng nóng trong bất động sản, chứng khoán.
• Cơ cấu hàng hóa nhập khẩu/xuất khẩu: Phụ thuộc mạnh vào nhập hoặc xuất khẩu.
• Chính sách thuế nhập khẩu: Tăng/giảm thuế ảnh hưởng cán cân thương mại.

Phân biệt cán cân thương mại và cán cân thanh toán

Cán cân thương mại và cán cân thanh toán là hai thuật ngữ thường nhầm lẫn nhất hiện nay. Để phân biệt 02 khái niệm này, hãy cùng Giavang.com tìm hiểu bảng so sánh sau:

Hậu quả của cán cân thương mại không cân đối

Một khi cán cân thương mại không cân đối sẽ gây nên nhiều hệ lụy cho nền kinh tế của một quốc gia, cụ thể:

• Thâm hụt nguồn lực: Quốc gia phải dùng nguồn tài chính và ngoại hối để bù đắp, gây áp lực kinh tế.
• Mất việc làm: Sự gia tăng nhập khẩu khiến các ngành sản xuất nội địa suy giảm, dẫn đến thất nghiệp.
• Tăng nợ nước ngoài: Việc vay mượn liên tục để bù đắp thâm hụt gây áp lực tài chính và khó khăn trong trả nợ.
• Phụ thuộc vào nhập khẩu: Dễ tổn thương trước rủi ro kinh tế và chính trị do mất tự chủ nguồn cung.

Biện pháp quản lý cán cân thương mại hiệu quả

Theo đánh giá từ các chuyên gia, để quản lý cán cân thương mại hiệu quả thì chúng ta sẽ áp dụng các biện pháp quản lý sau:

• Thúc đẩy xuất khẩu: Cải thiện chất lượng, hiệu suất sản xuất và công nghệ; phát triển kế hoạch tiếp thị và mở rộng thị trường quốc tế.
• Đa dạng hóa sản xuất nội địa: Giảm phụ thuộc vào nhập khẩu bằng cách hỗ trợ ngành công nghiệp mới và nâng cao năng suất sản xuất trong nước.
• Hợp tác quốc tế: Tham gia các hiệp định thương mại, thúc đẩy đầu tư và giải quyết tranh chấp thông qua đàm phán.
• Nâng cao năng lực nguồn nhân lực: Đầu tư vào giáo dục và đào tạo để cải thiện chất lượng lao động, thúc đẩy đổi mới và phát triển kinh tế.
• Điều chỉnh chính sách thương mại: Tạo môi trường thương mại cạnh tranh qua việc giảm thuế, loại bỏ rào cản phi thuế, và tăng cường xúc tiến thương mại.
• Đầu tư vào năng lực sản xuất: Phát triển công nghệ, hạ tầng và đào tạo lao động để tăng sức cạnh tranh.
• Khuyến khích đầu tư nước ngoài: Thu hút vốn đầu tư vào ngành xuất khẩu để tăng cung cấp hàng hóa, dịch vụ và tạo thêm việc làm.
• Điều chỉnh tỷ giá hối đoái: Sử dụng chính sách tiền tệ để cân đối cán cân thương mại.

Cán cân thương mại luôn là một chỉ số kinh tế quan trọng vì nó cho chúng ta thấy được cái nhìn bao quát nhất về sức khỏe của nền kinh tế cũng như khả năng cạnh tranh quốc tế của một quốc gia bất kỳ. Hy vọng những nội dung nêu trên sẽ giúp bạn tính cán cân thương mại dễ dàng nhất. Để biết thêm các kiến thức kinh tế khác, hãy cùng đồng hành với Giavang.com nhé!

Một số bài viết có liên quan

• Benchmark là gì? Tiềm hiểu chi tiết về Benchmark
• Due diligence là gì? Tầm quan trọng của thẩm định tín nhiệm doanh nghiệp
• Kinh tế bong bóng là gì? Chu kì bong bóng kinh tế xảy ra
• Chính sách tiền tệ là gì? Vai trò và đặc điểm của chính sách tiền tệ