Không ít chuyên gia kinh tế cho rằng, kinh tế bong bóng là một trong những hiện tượng gây tiêu cực lên nền kinh tế. Vậy kinh tế bong bóng là gì? Chu kỳ của hiện tượng này xảy ra như thế nào? Kinh tế bong bóng gây ra những ảnh hưởng như thế nào đến nhà đầu tư? Mời bạn đọc tham khảo bài viết dưới đây để biết thêm chi tiết.
Mục Lục
Kinh tế bong bóng là gì?
Kinh tế bong bóng (speculative mania) hay còn có tên gọi khác là bong bóng đầu cơ, bong bóng tài chính, bong bóng thị trường, là hiện tượng tăng giá một cách đột biến đến mức vô lý của một sản phẩm hoặc tài sản nào đó gây “SỐT” trên thị trường.
Đặc điểm kinh tế bong bóng
Kinh tế bong bóng xuất hiện khi xảy ra tình trạng đầu cơ các tài khoản cơ sở. Giá vì thế cũng bị đẩy lên cao và có khả khả năng cao hơn hơn nữa. Tuy nhiên, theo sau chu kỳ kinh tế bong bóng bao giờ cũng là sự sụp đổ của thị trường. Đây được xem là hiện tượng “bong bóng vỡ”. Giá của các sản phẩm đang giai đoạn tăng giá và phình to thì bất ngờ giảm đột ngột.
Đối với hiện tượng kinh tế bong bóng: quá trình phình to và quá trình bong bóng nổ đều là kết quả của sự phản ứng thuận chiều do sự phản ứng đồng nhất giữa những người tham gia thị trường mang lại. Trong các giai đoạn kinh tế bong bóng, giá cả bao giờ cũng biến động vô cùng hỗn loạn và thất thường. Mức giá cao thái quá của chu kỳ không hề phản ánh mức độ thỏa dụng hay sức mua của người tiêu dùng theo như các lý thuyết kinh tế thông thường. Chính vì vậy, gần như không thể dự đoán được nếu chỉ căn cứ vào cung, cầu trên thị trường. Đây cũng là lý do mà nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng kinh tế bóng bóng gây tiêu cực cho nền kinh tế.
>>GNP là gì? Hướng dẫn tính GNP nhanh
Trên thực tế, cơ chế kinh tế bong bóng còn được lý giải đính kèm theo một lý thuyết “lý thuyết về kẻ ngốc hơn”. Lý thuyết này dùng để chỉ những hành vi của những người tham gia thị trước với sự lạc quan thái quá (anh ngốc). Và những anh ngốc này sẵn sàng mua những tài sản, hàng hóa đang trong chu kỳ kinh tế bong bóng với một giá rất cao và hy vọng sẽ bán lại giá cao hơn cho một kẻ đầu cơ tham lam khác (anh ngốc thứ hai). Anh ngốc kế tiếp này sẽ lại mua những sản phẩm này và lại tìm kẻ ngốc hơn đẻ bán lại kiếm lời. Cứ thế, kinh tế bong bóng ngày càng phình to cho đến lúc bong bóng vỡ. Người cuối cùng mua giá cao nhưng không tìm được người nào khác để bạn lại sẽ trở thành “kẻ ngốc nghếch nhất”. Đây cũng là thời điểm kết thúc chu kỳ kinh tế bong bóng.
Trong kinh doanh, kinh tế bong bóng được xem là nỗi ám ảnh với nhiều người. Thêm vào đó, các nguồn lực được phân bổ vào những mục đích không tối ưu. Khi chu kỳ sụp đổ, không chỉ kéo theo việc thiệt hại tài sản trầm trọng mà còn kèm theo giai đoạn bất ổn kinh tế kéo dài. Hậu quả, kinh tế bong bóng sẽ tàn phá nền kinh tế của một quốc gia và lan rộng ra ngoài biên giới.
Một đặc trưng của kinh tế bong bóng là ảnh hưởng của nó đến thói quen tiêu dùng. Những người nắm giữ các tài sản bất ngờ được tăng giá do bong bóng phình to sẽ lầm tưởng họ giàu hơn và có có xu hướng tiêu dùng nhiều hơn. Cụ thể, tại Anh, Úc, Tây Ban Nha và nhiều vùng của Mỹ thị trường bất động sản là một ví dụ. Hay vào năm 2006 tại Việt Nam, khi thị trường chứng khoán nóng lên, thị trường bất động sản đang đóng băng bỗng nhiên cũng ấm trở lại. Đến một lúc nào đấy, sớm muộn rồi bong bóng cũng vỡ, những người nắm giữ những tài sản bị định giá quá cao này lại bắt đầu có cảm giác nghèo đi. Thay vì tiêu dùng hoang phí họ dần từ bỏ thói quen tiêu dùng tùy tiện của mình. Điều này, sẽ gây cản trở đến tăng trưởng kinh tế, và tệ hơn, làm trầm trọng thêm suy thoái kinh tế.
Các giai đoạn kinh tế bong bóng
Một nghiên cứu của nhà kinh tế học người Mỹ Hyman P. Minsky vầ sự phát triển của bất ổn tài chính và cung cấp một cách giải thích về đặc điểm của các cuộc khủng hoảng tài chính. Từ nghiên cứu của mình, tác giả cũng chỉ ra 5 giai đoạn trong một chu kỳ kinh tế bong bóng như sau:
- Dịch chuyển: Đây là giai đoạn các nhà đầu tư bất ngờ bị thu hút bởi một sản phẩm hay một công nghệ mới nào đó. Đồng thời, họ bắt đầu đặt nhiều kỳ vọng sâu sắc cho sản phẩm này.
- Bùng nổ: Sản phẩm bắt đầu tăng giá. Thêm vào đó, nhiều nhà đầu tư bắt đầu tham gia vào thị trường dẫn đến sự bùng nổ mạnh mẽ. Không chỉ vậy, vào giai đoạn này sẽ kích thích nhà đầu tư mua nhiều tài sản hơn với hy vọng sinh lời.
- Niềm hạnh phúc: Đây là giai đoạn gái sản phẩm tăng cao một cách lấp lánh. Lúc này, dường như nhà đầu tư bỏ ngoài tai mọi sự thận trọng và càng chìm đắm vào hiện tượng này.
- Lợi nhuận: Tìm hiểu khi nào bong bóng sẽ vỡ không phải là điều dễ dàng; một khi bong bóng đã vỡ, nó sẽ không phồng lên nữa. Nhưng bất kỳ ai có thể xác định các dấu hiệu cảnh báo sớm sẽ kiếm tiền bằng cách bán bớt các vị thế
- Hoảng loạn: Giá tài sản bắt đầu giảm mạnh. Các nhà đầu tư muốn thanh lý chúng với bất kỳ giá nào. Giá tài sản giảm khi cung vượt quá cầu.
Những vụ nổ kinh tế bong bóng nổi bật nhất lịch sử
Trong lịch sử kinh tế, đã có rất nhiều vụ nổ bong bóng để lại không ít nổi khiếp sợ cho nhiều nhà đầu tư và giới chuyên gia.
Hội chứng cuồng hoa tulip
Hiện tượng “cuồng tulip” là một trong những kinh tế bong bóng nổi bật trong lịch sử kinh tế. Vốn là một loài hoa đại diện cho biểu tượng tình yêu, tuy nhiên vào thế kỷ XVII, nhắc đến tulip, người ta chỉ nghĩ đến hai chữ “suy tàn”.
Thời điểm kinh tế bong bóng tulip xuất hiện là vào lúc lượng cầu vượt quá dung do những nhà đầu tư tham lam tác động. Rất nhiều nhà đầu tư đã đổ dồn tiềm lực của mình để lựa chọn kinh doanh giống hoa này. Các khu chợ bán hoa Tulip mọc lên như nấm và một củ hoa tulip lúc bấy giờ có giá trị vô cùng cao, ngang ngửa với nhiều vật giá trị khác.
Tuy nhiên, tới khoảng tháng 2 năm 1673, giấc mộng giàu sang với hoa Tulip thật sự vỡ. Điều này do những tay chơi lớn quyết định bán tháo. Từ giá cao ngất ngưỡng, giá của củ hoa rơi xuống tận vực chỉ còn 1% giá trị. Mặc dù Chính Phủ Hà Lan đã lập hẳn hội đồng chịu trách nhiệm về đống đổ nát sau cơn cuồng hoa tulip nhưng nền kinh tế vẫn còn ảm đạm nhiều năm sau đó. Thậm chí, vào khoảng giữa thế kỷ XVI Hà Lan đã lâm vào tình cảnh suy thoái kinh tế. Mặc dù nhiều năm đã qua đi, nhưng khi nhắc đến Tulip như một giấc mộng ám ảnh với người châu Âu.
Nền bong bóng South Sea
Vỡ kinh tế bong bóng của công ty cổ phần South Sea hồi thế kỷ 18 tại Anh cũng được xem là một trong những kinh hoàng của nền kinh tế. Vụ nổ bong bóng đầu cơ này đã khiết không ít nhà đầu tư và công ty lâm vào hoàn cảnh kiệt quệ.
Còn nhớ, khi South Sea thuyết phục được Chính Phủ Anh chuyển đổi 1 phần món nợ quốc gia thành cổ phần của công ty thì tới năm 1720 đã có tin đồn về việc South Sea được nâng đỡ và sắp nhận được nốt phần nợ quốc gia chuyển hóa còn lại. Nhanh chóng chớp lấy thời cơ, South Sea ngay lập tức phát hành ra thị trường cổ phiếu của mình và chia thành nhiều đợt thanh toán cho người mua.
Cổ phiếu nhanh chong tăng giá. Bong bóng ngày một phình to khi ngày càng có nhiều người ở mọi tầng lớp khác nhau tranh nhau để mua và sở hữu cổ phiếu của South Sea. Giá trị cổ phiếu trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 6 của năm 1720 đã nhảy từ 128 bảng Anh lên xấp xỉ 1000 bảng Anh. Đây là một giá trị cao ngất ngưỡng và là khoảng lợi nhuận khổng lồ lúc bấy giờ.
Tuy nhiên, chu kỳ kinh tế bong bóng chưa huy hoàng được bao lâu thì cổ phiếu South Sea đã bị thổi phồng quá sức và “toang”. Các lãnh đạo của chính công ty này cũng nhận thấy được sự yếu kém và giá trị không thực. Vụ vỡ bong bóng này đã khiến cho 1 trận báo tháo điên loạn diễn ra và cho tới cuối năm. Gần như rất nhiều nhà đầu tư đã mất trắng tài sản chỉ vì South Sea.
Ngoài những vụ bóng bóng nổi tiếng trên, ta còn có nhiều vụ vỡ bóng bóng khác trong lịch sử như Bong bóng Mississippi, Quả bom nhà đất Florida, Hỗn loạn cổ phiếu đường sắt ở Anh, Phố Wall sụp đổ. Có thể nói, đây không chỉ là ác mộng kinh hoàng đối với giới đầu tư nói riêng mà còn là ám ảnh lịch sử đối kinh tế của nhiều quốc gia nói chung. Trên thực tế, vỡ kinh tế bong bóng còn tác động nhiều đến âm lý và tinh thần của con người, nhất là những ai vô tình trở thành “anh ngốc” và bị cuốn vào các chu kỳ bong bóng này.
Kết luận
Nói tóm lại, kinh tế bong bóng là một trong những hiện tượng kinh tế phổ biến gây hại cho nền kinh tế. Trong lịch sử, đã có nhiều vụ “vỡ bong bóng đầu tư” xảy ra và để lại nhiều ám ảnh cho không ít nhà đầu tư lẫn nhà nhà kinh doanh. Bong bóng tài chính xuất hiện do hành vi thao túng của một số các nhân tham lam và sự nhẹ dạ ham mê lợi nhuận của nhiều “kẻ ngốc”. Chính vì vậy, để tránh bị hiện tượng này thao túng, nhà đầu tư khi tham gia thị trường cần hết sức cẩn trọng và quan sát kỹ những sản phẩm tăng giá đột biến trước khi đưa ra quyết định đầu tư. Vì rất có thể, những sự tăng giá chớp nhoáng hay mơ hồ đều là khởi đầu cho một âm mưu kinh tế bóng bóng. Mặc dù vậy, nhà đầu tư nên trang bị cho mình thật nhiều kiến thức và kinh nghiệm để không bị thị trường nuốt chửng. Với bài viết trên đây, chúng tôi hy vọng có thể cung cấp cho bạn đọc những thông tin hay và hữu ích về kinh tế bong bóng. Chúc các nhà đầu tư giao dịch thành công.
