Tìm hiểu giao dịch tự doanh chứng khoán

Tự doanh chứng khoán được biết đến là một trong những nghiệp vụ của các công ty cổ phần. Tự doanh chứng khoán là gì? Tự doanh chứng khoán có đặc điểm và mục đích ra sao? Quy định pháp luật cũng như trình tự hoạt động tự doanh chứng khoán là gì? Mời bạn đọc tham khảo bài viết dưới đây để biết thêm chi tiết. 

Tự doanh chứng khoán là gì?

Luật Chứng khoán  năm 2019, Điều 4, Khoản 30 có đề cập đến thuật ngữ “Tự doanh chứng khoán” như sau: “Tự doanh chứng khoán là việc công ty chứng khoán mua, bán chứng khoán cho chính mình”.

Như vậy, tự doanh chứng khoán là việc tự mua đi bán lại chứng khoán chứng khoán cho mình của công ty chứng khoán nhằm hưởng lợi nhuận từ lợi tức hay chênh lệch giá và các lợi nhuận định.

Tuy nhiên, có một số trường hợp không được xem là tự doanh chứng khoán như:

• Mua hoặc bán cổ phiếu quỹ.
• Mua hoặc bán chứng khoán vì sửa lỗi sau khi giao dịch.

Chứng khoán quốc tế có lừa đảo không?

Bán khống chứng khoán là gì? Lưu ý gì khi giao dịch khống chứng khoán

Đội lái chứng khoán là gì? Cách nhận biết cổ phiếu bị lái

Đặc điểm của tự doanh chứng khoán

Phân loại tự doanh chứng khoán

Tự doanh chứng khoán được chia thành hai hình thức giao dịch cơ bản: giao dịch là trực tiếp hay gián tiếp.

• Giao dịch trực tiếp: Đây là hình thức tự doanh chứng khoán thỏa thuận trực tiếp giao dịch tự doanh theo giá giữa các công ty chứng khoán và đối tác. Về bản chất đây là hình thức giao dịch song phương, trong đó công ty chứng khoán và đối tác đóng vai trò là những người bán và người mua. Trong giao dịch, giá cả, số lượng và hình thức trao đổi cổ phiếu sẽ được hai bên thỏa thuận, trao đổi trực tiếp với nhau. Những hình thức chứng khoán được giao dịch trực tiếp bao gồm các loại như chứng khoán mới phát hành, chứng khoán không niêm yết và hoặc có thể là giao dịch thỏa thuận cổ phiếu niêm yết giữa công ty chứng khoán và bên thứ hai. Chẳng hạn như: mua cổ phiếu IPO, mua cổ phiếu OTC, mua đấu giá cổ phiếu, giao dịch thỏa thuận cổ phiếu niêm yết. 

• Giao dịch gián tiếp: Đây là hinh thức tự doanh chứng khoán dựa vào bê thứ ba là Sở giao dịch Chứng khoán để đặt lệnh giao dịch, đồng thời người mua và người bán không biết được đối tượng giao dịch là ai. Thông thường, khi giao dịch tự doanh gián tiếp, các công ty chứng khoán sẽ thanh toán đa phương. 

Bản chất của tự doanh chứng khoán

Về bản chất, hoạt động tự doanh chứng khoán có những điểm nổi bật sau:

• Tự doanh chứng khoán là hoạt động có tính chuyên nghiệp cao: Trước hết, các cán bộ thực hiện hoạt động tự doanh trước hết phải là những người có kiến thức chuyên sâu, có khả năng phân tích, chịu được những áp lực lớn và có khả năng đưa ra được các quyết định đúng đắn trong hoạt động tự doanh. Sự tự chủ và tính năng động của họ luôn được đề cao trong các quyết định đầu tư và kinh doanh chứng khoán. Tiếp đến, toàn bộ quá trình tự doanh chứng khoán phải tuân theo những quy trình đầu tư chặt chẽ để mang lại hiệu quả tuyệt đối nhất và an toàn trong đầu tư. Quy trình đầu tư đưa ra các bước cần thiết để thực hiện một phương án đầu tư, đồng thời nó cũng quy định rõ quyền hạn, trách nhiệm của các đối tượng tham gia hoạt động tự doanh của công ty. Tự doanh còn được xem là hoạt động mang tính định hướng và chiến lược cao. Đồng thời, người chơi có thể đưa ra các chiến lược đầu tư và chính sách quản trị danh mục đầu tư trong từng giai đoạn hoạt động của công ty chứng khoán một cách phù hợp nhất.
• Quy mô đầu tư tự doanh chứng khoán lớn và đa dạng danh mục đầu: Hoạt động tự doanh chứng khoán bao gồm nhiều ngành nghề khác nhau và trên nhiều thị trường Dựa vào những lợi thế có được của một tổ chức tài chính trung gian các công ty chứng khoán có khả năng tìm ra những cơ hội đầu tư với chi phí thấp nhằm đa dạng hoá danh mục đầu tư để giảm thiểu rủi ro.
• Hoạt động tự doanh chứng khoán không tránh khỏi nguy cơ rủi ro. Do đó, quy trình này đòi hỏi sử dụng nhiều công cụ phòng về để tăng thêm tính an toàn như option, future…  Tuy nhiên, việc phòng vệ có hiệu quả hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như chính sách quản lý danh mục đầu tư của công ty, hoạt động đầu tư, chiến lược phát triển. Ngoài ra, còn phụ thuộc vào yếu tố khách quan và chủ quan. Yếu tố khách quan thể hiện ở sự phát triển của thị trường với việc sử dụng rộng rãi của các công cụ phòng vệ trong hoạt động đầu tư như hợp đồng tương lai, quyền chọn; Yếu tố chủ quan thuộc về công ty bao gồm các yếu tố về nhân lực, chiến lược phát triển, chính sách quản lý danh mục đầu tư.
• Mức phí: Doanh thu của nghiệp vụ này từ hoa hồng và phí lợi nhuận 100% từ hoạt động đầu tư.
• Công ty sẽ thực hiện mua bán chứng khoán dưới danh nghĩa là nhà đầu tư hoặc khách hàng.

Ý nghĩa tự doanh chứng khoán

Tự doanh chứng khoán trong công ty chứng khoán mang những ý nghĩa sau đây:

• Tăng thêm nguồn lợi nhuận cho chính công ty từ chênh lệch giá: Khả năng sinh lời khi triển khai nghiệp vụ tự doanh chứng khoán sẽ cao hơn các nhà đầu tư khác, bởi các công ty chứng khoán có nhiều lợi thế về thông tin cũng như khả năng phân tích và định giá chứng khoán. Pháp luật cũng quy định các điều kiện để quản lý hoạt động tự doanh của các công ty chứng khoán. 
• Giúp dự trữ chứng khoán đảm bảo khả năng cung ứng ra thị trường: Trên thực tế, các công ty chứng khoán luôn phải xác định khối lượng chứng khoán cần mua để dự trữ nhằm cung ứng khi cần thiết. Chính vì vậy, hoạt động tự doanh chứng khoán giúp đảm bảo khả năng sinh lời phù hợp, từ đó đảm bảo tính thanh khoản của thị trường. 
• Điều tiết thị trường khi có sự biến động giá chứng khoán: Về mặt ý nghĩa này sẽ được thể hiện khi các công ty liên kết với nhau thông qua một tổ chức cụ thể như Hiệp hội chứng khoán. 

Quy định pháp luật về tự doanh chứng khoán

Đối với nghiệp vụ tự doanh chứng khoán, pháp luật Việt Nam cũng có những quy định cụ thể về tài khoản, vốn và hoạt động tự doanh như sau: 

Quy định về tài khoản tự doanh chứng khoán: Về việc hướng dẫn giao dịch chứng khoán theo Công văn số 2327/UBCK-PTTT Điểm 2.3, mục 2 do Ủy ban Chứng khoán Nhà nước ban hành hướng dẫn thực hiện Thông tư 74/2011/TT-BTC của Bộ Tài chính như sau: “Công ty chứng khoán có nghiệp vụ tự doanh chỉ được phép mở một tài khoản giao dịch tự doanh chứng khoán tại chính công ty chứng khoán và không được phép mở bất cứ tài khoản tự doanh nào tại các công ty chứng khoán khác”.

Quy định về vốn pháp định: Vốn pháp định cho nghiệp vụ tự doanh chứng khoán theo Nghị định số 14/2007/NĐ-CP, Điểm b, Khoản 1, Điều 18 là 100 tỷ đồng tại Việt Nam đối với các công ty chứng khoán nói chung, các công ty chứng khoán được đầu tư vốn nước ngoài, các chi nhánh công ty chứng khoán nước ngoài nói riêng.  

Quy định về hoạt động tự doanh chứng khoán: Về nghiệp vụ tự doanh chứng khoán của công ty chứng khoán theo thông tư số 121/TT-BTC, Điều 22 được quy định như sau:

• Công ty chứng khoán luôn phải đảm bảo có đủ chứng khoán và tiền dự trữ để thanh toán các lệnh giao dịch cho tài khoản của công ty. 
• Công ty chứng khoán phải là người đứng ra thực hiện nghiệp vụ tự doanh chứng khoán hay nói cách khác hoạt động này phải thực hiện dưới danh nghĩa của chính công ty. Việc sử dụng danh nghĩa cá nhân, danh nghĩa của người khác hoặc cho người khác mượn tài khoản để tự doanh đều trái pháp luật. 
• Tự doanh chứng khoán không bao gồm việc: mua bán cổ phiếu của chính mình hoặc mua bán chứng khoán do sửa lỗi sau giao dịch. 
• Công ty chứng khoán uu tiên thực hiện lệnh của khách hàng trước và thực hiện lệnh mình sau.
• Công ty chứng khoán có trách nhiệm công bố cho khách hàng biết khi mình là đối tác trong thỏa thuận với khách hàng.
• Công ty chứng khoán không được mua, bán trước cùng loại chứng khoán đó cho chính mình hoặc tiết lộ thông tin về giao dịch này cho bên thứ ba mua, bán chứng khoán đó đối trong trường hợp các lệnh mua, bán chứng khoán của khách hàng có thể tác động lớn tới biến động giá của loại chứng khoán đó.
• Khi khách hàng đặt lệnh giới hạn, trước khi lệnh của khách hàng được thực hiện thì công ty chứng khoán sẽ không được mua, bán cùng chiều và cùng loại chứng khoán đó với mức giá bằng hoặc mức giá tốt hơn giá của khách hàng.

Quy trình tự doanh chứng khoán

Tùy theo cơ cấu tổ chức của mỗi công ty chứng khoán, sẽ có các quy trình tự doanh chứng khoán khác nhau. Song,  ta có quy trình tự doanh chứng khoán cơ bản gồm các bước sau: Bước 1: Xây dựng chiến lược đầu tư

Trước hết, công ty chứng khoán cần phải hoạch định rõ chiến lược trong hoạt động tự doanh là bán chủ động, thụ động hay chiến lược chủ động; ngành nghề hay lĩnh vực đầu tư là gì? 

• Bước 2: Tìm kiếm và khai thác cơ hội đầu tư

Các công ty chứng khoán có thể tìm kiếm cơ hội đầu tư tại một số thị trường đầu tư như:thị trường chứng khoán đã niêm yết và chưa niêm yết,  thị trường phát hành và thị trường lưu thông chứng khoán.

• Bước 3: Phân tích và đánh giá cơ hội đầu tư

Cán bộ tự doanh của công ty chứng khoán sẽ thực hiện việc đánh giá và phân tích về chất lượng của cơ hội đầu tư. Một bộ phận khác liên quan cũng có thể tham gia vào bước phân tích đánh giá này đó là: bộ phận phân tích, thẩm định với những kết luận về số lượng, giá cả, thị trường, …

• Bước 4: Thực hiện đầu tư

Công đoạn này cũng được bộ phận tự doanh sẽ thực hiện đảm bảo tuân thủ theo quy định của pháp luật, cụ thể bao gồm các hoạt động giao dịch mua, bán chứng khoán.

• Bước 5: Quản lý đầu tư và thu hồi vốn

Bộ phận tự doanh có trách nhiệm quản lý các khoản đầu tư cũng như tìm kiếm các cơ hội đầu tư mới, cụ thể là:

• Đối với đầu tư trái phiếu phải thường xuyên theo dõi cập nhật tin tức để nắm bắt biến động lãi suất, tỷ giá hối đoái và biến động kinh tế,…
• Đối với đầu tư cổ phiếu phải thường xuyên theo dõi danh mục cổ phiếu để đưa ra những phân tích, dự đoán thực trạng cổ phiếu và định giá để ra quyết định bán đi hay tiếp tục nắm giữ.

Kết luận

Nói tóm lại, tự doanh chứng khoán là nghiệp vụ mang lại lợi nhuận cho doanh nghiệp, công ty cổ phần. Quy trình tự doanh chứng khoán cũng có những quy định pháp lý riêng, nhà đầu tư và doanh nghiệp khi tham gia cần chú ý. Với bài viết trên, chúng tôi hy vọng có thể cung cấp cho bạn đọc thông tin hữu ích về tự doanh chứng khoán. Chúc các bạn giao dịch thành công.