IPO là gì? Điều kiện để cổ phiếu lên sàn chứng khoán

IPO được biết là một trong những quy trình quan trọng không chỉ riêng ở lĩnh vực Crypto mà chứng khoán cũng vậy. Vậy IPO trong chứng khoán là gì và quy trình này như thế nào lại ít được các nhà đầu tư chứng khoán biết đến. Bài viết sau đây sẽ giúp các nhà đầu tư nắm rõ hơn về IPO trong chứng khoán.

Tìm hiểu về IPO

IPO là gì?

IPO là phát hành công khai cổ phiếu lần đầu tra công chúng nhằm mục đích huy động vốn. Trong tiếng Anh, IPO có tên là Initial Public Offering. 

Trong chứng khoán, hình thức IPO giúp tiếp cận được nguồn vốn đa dạng hơn từ các nhà đầu tư ngoài thị trường thay vì chỉ huy động vốn từ những cổ đông lớn thành lập công ty hoặc hình thức khác.

• Cách chọn cổ phiếu IPO tiềm năng
• Bán khống cổ phiếu là gì? Có nên giao dịch cổ phiếu khống
• Cổ phiếu chưa niêm yết là gì? Nơi giao dịch? 

Doanh nghiệp IPO là gì?

Doanh nghiệp IPO là những công ty hoặc tổ chức hy vọng tiếp cận nguồn vốn lớn từ bên ngoài và chưa niêm yết cổ phiếu trên sàn chứng khoán. Sau khi thực hiện IPO, doanh nghiệp IPO sẽ chính thức trở thành thành viên của thị trường chứng khoán tập trung và là công ty đại chúng vì cổ phần góp vào từ công chúng.

Thị trường IPO là ?

Thị trường IPO là điểm đến đầu tiên của các nhà đầu tư hy vọng sở hữu cổ phiếu giá tốt. Hay nói một cách đơn giản, đây là nơi dùng để trao đổi mua bán cổ phiếu trong đợt phát hành đầu tiên. Thông thường, trong đợt phát hành đầu tiên, giá cổ phiếu sẽ thấp hơn nhiều so với định giá theo nhu cầu vì nó còn khá mới và doanh nghiệp phát hành muốn quảng bá chúng. Do đó, nhà đầu tư có thể nhanh chóng tham gia để sở hữu lượng lớn cổ phiếu với mức giá tốt. Theo thời gian, cổ phiếu này sẽ tăng giá và nhà đầu tư có thể bán ra để chốt lời. 

Thông qua thị trường IPO, nhà đầu tư có thể dễ dàng trở thành cổ đông lớn của tổ chức vì họ có thể sở hữu tỷ lệ nắm giữ cổ phiếu cao. Điều này đồng nghĩa với việc, nhà đầu tư sẽ sở hữu được quyền cổ đông lớn của công ty như quyền biểu quyết, tham gia đại hội cổ đông, tác động đến chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp.

Về tính pháp lý, luật doanh nghiệp 2019 cũng có quy định, hoạt động IPO không chỉ thực hiện với cổ phiếu, sản phẩm chứng quyền được phép giao dịch trên thị trường này theo nhu cầu của tổ chức phát hành.

IPO hướng đến mục đích gì?

Hoạt động IPO mang lại nhiều lợi ích cho chính tổ chức phát hành:

IPO giúp doanh nghiệp sẽ tiếp cận một nguồn vốn dồi dào

 IPO giúp huy động nguồn vốn khổng lồ hơn từ hầu hết các nhà đầu tư tiềm năng trên thị trường so với hoạt động chào bán cổ phiếu riêng lẻ bị giới hạn số cổ đông tham gia. Hoạt động IPO giúp giảm bớt lực tài chính cho công ty về nợ gốc cùng lãi suất bởi số vốn do IPO mang lại nằm trong điều mục vốn chủ sở hữu chứ không tạo ra khoản nợ phải trả. Hiện nay có rất nhiều sàn giao dịch với quy định và điều khoản khác nhau, do đó, các doanh nghiệp có thể tiếp cận nhiều hình thức huy động vốn với chi phí hợp lý hơn. Chẳng hạn như: so với sự bóp nghẹt của sàn HOSE, nhà đầu tư có lựa chọn giao dịch trên sàn Upcom với điều kiện ràng buộc “dễ thở”. 

Một khi doanh nghiệp chính thức bước chân vào thị trường chứng khoán, họ có thể tiếp xúc với nguồn lực kinh tế lớn, và có thể tham gia đầu tư cổ phiếu nếu chiến lược kinh doanh và hệ thống quản lý tốt. IPO là thị trường tiềm năng, khi khả năng sinh lời cao trong khi chi phí bỏ ra không quá lớn.

IPO giúp doanh nghiệp nâng cao tính minh bạch và chuẩn mực công tác quản trị

Hiện nay, luật pháp đưa ra nhiều quy định đối với những tổ chức muốn thực hiện IPO. Một doanh nghiệp đủ điều kiện thực hiện IPO sẽ thể hiện được năng lực tài chính của mình. 

Doanh nghiệp trở thành công ty đại chúng sau khi IPO kết thúc và bắt buộc phải tuân theo những chuẩn mực liên quan như tính minh bạch, chuyên nghiệp, trách nhiệm báo cáo, giải trình,… với cổ đông mỗi kỳ/ quý/ năm. Hoạt động của các công ty luôn được quản lý, thanh tra, giám sát chặt chẽ bởi ủy ban chứng khoán nhà nước, trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam và các cổ đông trên thị trường.

IPO tạo điều kiện doanh nghiệp có cơ hội tăng giá trị tài sản của công ty

Việc tính toán giá trị doanh nghiệp của những tổ chức IPO thông qua phản ánh từ thị trường chứng khoán là chủ yếu. Trong khi đó, các doanh nghiệp thông thường phải dựa trên giá trị sổ sách. Nếu cổ phiếu phát hành ra rong dài hạn tăng giá mạnh và thu hút nhiều nhà đầu tư thì vốn của tổ chức tăng tương ứng. Đối với những tổ chức uy tín, hoạt động tốt trong năm thì thị trường sẽ định giá cổ phiếu cao hơn so với giá trị sổ sách. Điều này càng làm cho cổ phiếu doanh nghiệp trở nên hấp dẫn và có giá trị.

IPO giúp quảng bá thương hiệu ra thị trường nhanh chóng

Sau một đợt IPO, tên tuổi của tổ chức chứng khoán ít nhiều được nhiều người/ đơn vị/ cơ quan biết đến. Chính vì vậy, khả năng mang lại các cơ hội đầu tư kinh doanh tốt là rất lớn. Thêm vào đó, giúp tổ chức nâng cao sức cạnh tranh với đối thủ, khẳng định vị thế, nhất là những công ty trong cùng ngành.

IPO giúp nâng cao tinh thần gắn bó của nhân viên với công ty 

Sau mối đợt IPO, mỗi người lao động đóng góp với công ty đều có quyền mua cổ phiếu với giá ưu đãi (tùy theo chính sách của mỗi tổ chức). Nhân viên lúc này đã trở thành cổ đông của công ty, và cũng có quyền tham gia những hoạt động kinh doanh phát triển. Từ đây, họ sẽ trở nên tận tâm với công việc và doanh nghiệp hơn.

IPO giúp mở quy mô kinh doanh

Quy trình IPO được xem là bước đệm quan trọng cho những thương vụ sáp nhập/ mua lại công ty nhỏ lẻ có tiềm năng. 

Hạn chế của IPO

• Yêu cầu về quy mô quản trị doanh nghiệp: Luật doanh nghiệp có quy định, về việc đảm bảo phải có ít nhất ⅓ là thành viên độc lập đối với những công ty đại chúng. Đồng thời, công bố thông tin những người này ra đại chúng theo luật. Việc bầu, bãi nhiễm, thay thế thành viên luôn được kiểm soát bởi ban kiểm soát công ty và luật doanh nghiệp. Những công ty đại chúng thông thường có thể thực hiện theo văn bản nội bộ công ty. Song, nếu chấp nhận tham gia IPO bắt buộc phải sẽ chịu sự quản lý chặt chẽ hơn theo các quy định của luật hiện hành.
• Thiếu linh hoạt  trong việc triệu tập, tổ chức hội đồng cổ đông: Do yêu cầu tính minh bạch khá cao nên các hoạt động phải thực hiện theo thủ tục, trình tự quy định trong văn bản pháp luật. So với những tổ chức chưa đại chúng, điều này khá bất tiện và thiếu linh hoạt.
• Quyền chủ động bị hạn chế: Do sự giám sát chặt chẽ bởi ủy ban chứng khoán nhà nước, quyền chủ động trong hoạt động chứng khoán của công ty bị hạn chế.
• Chi trả nhiều chi phí: Một loạt nghĩa vụ tài chính và những chi phí bắt buộc đóng như phí quản lý công ty đại chúng, phí quản lý, lưu ký chứng khoán, … nên được thực hiện nghiêm chỉnh.. Thêm vào đó, tổ chức thực hiện IPO phải công bố thông tin về các báo cáo định kỳ ra công chúng. Nếu không thực hiện IPO thì tổ chức không cần chịu thêm các khoản này.
• Không phù hợp với các công ty nhỏ, lẻ: IPO hỏi tổ chức có chiến lược bài bản, tầm nhìn trong dài hạn và tiềm năng phát triển tốt thì mới hứa hẹn được thị trường chứng khoán chào đón và gặt hái lợi ích thông qua hoạt động này. Do đó, không thích hợp với công ty nhỏ lẻ. 

Quy trình thực hiện IPO 

Về các quy định thực hiện IPO, Luật chứng khoán 2019 cũng đưa ra các chính sách siết chặt hơn để loại bớt những doanh nghiệp nhỏ lẻ chưa đủ điều kiện tham gia.  Vấn đề  thủ tục thực hiện IPO cũng yêu cầu chặt chẽ và khó hơn.

Quy trình cụ thể thực hiện IPO được triển khai như sau:

• Bước 1: Tổ chức thực hiện lấy ý kiến trong đại hội đồng cổ đông cùng kế hoạch thực hiện IPO chi tiết. Liệt kê chính xác và đầy đủ những nội dung: số vốn cần huy động, mục đích huy động vốn, số lượng và loại chứng khoán muốn phát hành, đối tượng được phân phối số vốn huy động.
• Bước 2: Thành lập Ban Chuẩn Bị sau khi đại hội về mục đích và các vấn đề liên quan đến IPO diễn ra. Ban chuẩn bị sẽ chuẩn bị hồ sơ xin phép phát hành chứng khoán để nộp lên cơ quan/ đơn vị có liên quan về hoạt động IPO, lựa chọn tổ chức bảo lãnh phát hành nếu cần, liên hệ với bên thứ ba về tư vấn và kiểm toán nhằm xây dựng phương án phát hành – sử dụng vốn từ IPO.
• Bước 3: Thực hiện định giá cổ phiếu. Mặc dù theo luật định mệnh giá cổ phiếu  là 10.000 đồng nhưng giá thị trường có thể thay đổi. Đây là bước quan trọng vì nếu giá cao thì chào bán khó khăn, giá quá thấp thì vốn huy động không đủ, gây thiệt hại cho tổ chức. Ban Chuẩn Bị kết hợp với bên tư vấn và kiểm toán, tổ chức bảo lãnh tiến hành định giá chứng khoán. 
• Bước 4: Thực hiện xác nhận các báo cáo tài chính và hoàn tất hồ sơ hợp lệ. VThông thường, các công ty kiểm toán sẽ tiến hành công đoạn này. Bên cạnh đó, bản thân doanh nghiệp có thể kiểm toán nội bộ. Nộp toàn bộ hồ sợ thủ tục và giấy tờ thì nộp lên ủy ban chứng khoán.
• Bước 5: Khi nộp hồ sơ xong, doanh nghiệp đợi bên ủy ban kiểm tra và xác nhận, đưa ra câu trả lời chấp nhận hay từ chối phát hành chứng khoán.
• Bước 6: Nếu ủy ban chấp thuận, doanh nghiệp tiến hành thông báo đại chúng bản cáo bạch chính thức trên phương tiện truyền thông đại chúng về thời gian thực hiện phân phối cũng như những thông tin liên quan.
• Bước 7: Tổ chức sẽ đăng ký lưu trữ, thanh toán và chuyển giao chứng khoán tại trung tâm lưu ký VSD cùng ủy ban chứng khoán, đồng thời đăng ký vốn với cơ quan có thẩm quyền. Việc này nhằm báo cáo kết quả.
• Bước 8: Hồ sơ đăng ký gồm giấy đăng ký chào bán lần đầu ra công chúng, bản cáo bạch, điều lệ công ty, quyết định thông qua của cổ đông, văn bản cam kết, cam kết bảo lãnh nếu có, hợp đồng xác nhận tư vấn hồ sơ đăng ký IPO, văn bản xác nhận của ngân hàng nơi mở tài khoản phong tỏa nhận tiền mua cổ phiếu khi chào bán của tổ chức,…

Lưu ý: Một lời khuyên hữu ích dành cho nhà đầu tư lẫn doanh nghiệp, có tối thiểu 15% số cổ phiếu được quyền biểu quyết cần được bán trong đại hội cho 100 nhà đầu tư không phải đại cổ đông. Tổ chức phát hành có đủ hành vi dân sự cần nằm ngoài thời gian thi hành án hoặc kết án nếu có vi phạm luật.

Hướng dẫn chào bán IPO

Trên thị trường ngày này, việc chào bán cổ phiếu IPO có rất nhiều phương thức. Doanh nghiệp và nhà đầu tư có thể tham khảo các cách thức sau:

• Chào bán thông qua hình thức bảo lãnh cam kết:Đây là cách đầu giá theo kiểu Hà Lan: là kiểu đầu giá giảm dần, ai là người quyết định đầu tiên có quyền mua cổ phiếu đó, họ sẽ đợi đến một mức giá chấp nhận mới thực hiện quyền mua.
• Chào bán thông qua Internet, tivi.
• Chào bán tại các sàn giao dịch trong nước như HOSE, Upcom,… hay sàn quốc tế uy tín như XM, IC Markets,…
• Chào bán dịch vụ với cam kết trách nhiệm cao nhất.
• Mua số lượng lớn sau đó chào bán lại.
• Chào bán theo hình thức doanh nghiệp tự phát hành.
• Hình thức đấu giá thường được thực hiện tại chính doanh nghiệp phát hành, tổ chức trung gian là công ty chứng khoán hoặc ở trung tâm giao dịch/ sở giao dịch. 

Kết luận

Nói tóm lại, IPO hiện nay là một trong những cách thức chào bán cổ phiếu được doanh nghiệp nhà đầu tư yêu thích trên thị trường. Về bản chất, quy trình này vừa mang giúp doanh nghiệp giải quyết vấn đề vốn trước mắt và giúp nhà đầu tư tìm kiếm được nguồn lợi lớn trong tương lai. Với bài viết trên, chúng tôi hy vọng sẽ cung cấp cho bạn đọc thông tin hữu ích về IPO trong chứng khoán. Chúc các bạn giao dịch thành công.