Trong thị trường chứng khoán đang phát triển, việc nắm vững cách giao dịch chứng khoán chính là chìa khóa cho sự thành công. Bài viết này sẽ đi sâu vào từng bước cơ bản của quá trình giao dịch, từ mở tài khoản đến cách đọc bảng chứng khoán,… Bất kể bạn là một F0 mới toanh hoặc đang tìm kiếm sự nâng cao kiến thức, đây sẽ là tài liệu cần thiết để bắt đầu và phát triển trong thị trường này.
Mục Lục
Mua bán chứng khoán ở đâu?
Ở Việt Nam, có hai cách chính để mua bán chứng khoán:
Mua bán qua sàn giao dịch
- Sở Giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HOSE): Đây là sàn giao dịch chứng khoán lớn nhất Việt Nam, nơi niêm yết cổ phiếu của các công ty lớn và uy tín nhất.
- Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX): Sàn HNX có quy mô nhỏ hơn HOSE, nhưng cũng niêm yết cổ phiếu của nhiều công ty tiềm năng.
- Sàn UPCOM: Sàn UPCOM dành cho giao dịch chứng khoán của các công ty chưa niêm yết.
Để mua bán chứng khoán qua sàn giao dịch, bạn cần mở tài khoản giao dịch chứng khoán tại một công ty chứng khoán uy tín. Một số công ty chứng khoán phổ biến như:
- Công ty Chứng khoán SSI (SSI)
- Công ty Chứng khoán VNDIRECT (VND)
- Công ty Chứng khoán Mirae Asset (MAS)
- Công ty Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV)
- Công ty Chứng khoán Vietcombank (VCBS)
Mua bán trực tiếp của công ty phát hành
Một số công ty khi chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) có thể cho phép nhà đầu tư mua bán trực tiếp. Tuy nhiên, cách thức này thường chỉ áp dụng cho các nhà đầu tư tổ chức hoặc nhà đầu tư lớn.
Nên mở tài khoản chứng khoán ở đâu?
Để đầu tư chứng khoán, bước đầu tiên là mở tài khoản chứng khoán, tương tự như mở tài khoản ngân hàng. Bạn có thể mở tài khoản tại bất kỳ công ty chứng khoán nào trong số hơn 70 công ty là thành viên của Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam mà không mất phí. Tuy nhiên, việc chọn công ty chứng khoán cần cân nhắc kỹ vì ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư.
Nên chọn các công ty chứng khoán lớn, uy tín, có tiềm lực tài chính mạnh và dịch vụ tư vấn tốt, đặc biệt là hệ thống công nghệ tốt để tránh gián đoạn giao dịch. Mặc dù phí giao dịch tại các công ty lớn thường cao hơn, nhưng nhiều người vẫn chọn mở tài khoản tại đây vì những lợi ích vượt trội giúp đầu tư hiệu quả hơn.
Dưới đây là top 10 công ty chứng khoán có thị phần lớn nhất hiện nay mà bạn có thể tham khảo:
Các loại thuế và phí giao dịch chứng khoán phổ biến
Phí giao dịch mua – bán cổ phiếu
Phí giao dịch chứng khoán là khoản phí bạn phải trả khi thực hiện các giao dịch mua hoặc bán cổ phiếu thành công. Công ty chứng khoán sẽ thu khoản phí này dựa trên tỷ lệ phần trăm giá trị giao dịch hàng ngày của bạn. Nhà đầu tư phải trả phí này cho cả hai giao dịch mua và bán. Đây là loại phí chiếm tỷ trọng lớn nhất trong các khoản thuế và phí liên quan đến đầu tư chứng khoán.
Thuế thu nhập khi bán cổ phiếu
Theo quy định, khi chuyển nhượng cổ phiếu, nhà đầu tư phải trả thuế thu nhập, cụ thể là 0.1% giá trị bán cổ phiếu. Thuế này chỉ áp dụng cho người bán, không phải người mua.
Ví dụ: Nếu bạn bán 1000 cổ phiếu MWG với giá 100.000 đồng/cổ phiếu, tổng giá trị giao dịch là 100 triệu đồng. Số thuế bạn phải trả là: 100.000.000 x 0.1% = 100.000 đồng.
Phí lưu ký chứng khoán
Lưu ký chứng khoán là việc lưu giữ và ký gửi chứng khoán. Khi bạn mua và sở hữu cổ phiếu, sẽ có tổ chức đảm bảo việc lưu giữ và ký gửi số cổ phiếu đó. Ở Việt Nam, Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam thực hiện công việc này. Hiện tại, phí lưu ký chứng khoán là 0.27 đồng/cổ phiếu/tháng.
Ví dụ: Nếu bạn sở hữu 1000 cổ phiếu MWG từ ngày 01/07/2022 đến hết ngày 31/07/2022, bạn sẽ phải trả phí lưu ký cho Trung tâm Lưu ký Chứng khoán Việt Nam là: 0.27 x 1000 = 270 đồng.
Thuế thu nhập khi nhận cổ tức tiền mặt
Cổ tức tiền mặt là phần lãi chia cho cổ đông sau một năm kinh doanh có lãi. Khoản lãi này được coi là thu nhập của nhà đầu tư nên phải trả thuế thu nhập với mức thuế là 5% trên giá trị cổ tức bằng tiền mặt.
Ví dụ: Nếu cổ phiếu NTC trả cổ tức bằng tiền mặt với tỷ lệ 50%, tương đương 5.000 đồng/cổ phiếu, và bạn sở hữu 1000 cổ phiếu NTC, tổng số tiền cổ tức bạn nhận được là: 1.000 x 5.000 = 5 triệu đồng. Số thuế thu nhập bạn phải trả là: 5.000.000 x 5% = 250.000 đồng.
Cách đọc bảng giá chứng khoán
- Cột “Mã CK” (Mã chứng khoán)
Mã chứng khoán là một chuỗi ký tự, thường gồm các chữ cái dùng để đại diện cho một loại chứng khoán cụ thể trên sàn giao dịch công khai.
Khi bạn xem bảng giá chứng khoán, cột “Mã CK” liệt kê danh sách các mã giao dịch trên sàn. Mỗi công ty có một mã riêng theo quy định của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.
Để nhà đầu tư dễ nhận biết và giao dịch, “Mã CK” thường là viết tắt tên của công ty bạn chọn đầu tư.
- Cột “TC” (Giá Tham chiếu – Màu vàng)
Cột “TC” hiển thị giá tham chiếu, tức là mức giá đóng cửa gần nhất của phiên giao dịch trước. Giá này thường được sử dụng làm cơ sở để xác định mức giá trần và giá sàn cho phiên giao dịch hiện tại trên các sàn giao dịch khác nhau.
Tuy nhiên, đối với sàn UPCOM, giá tham chiếu được tính dựa trên mức giá bình quân của phiên giao dịch trước đó. Do đó, bạn nên lưu ý khi thực hiện giao dịch trên sàn này.
- Cột “Trần” (Giá Trần – Màu tím)
Cột “Trần” (Giá Trần – Màu tím) biểu thị mức giá cao nhất mà nhà đầu tư có thể mua trên sàn giao dịch. Mỗi sàn giao dịch sẽ có mức giá trần khác nhau.
Cụ thể:
| Sàn | Giá Trần tăng so với giá tham chiếu |
| HOSE | +7% |
| HNX | +10% |
| UPCOM | +15% |
- Cột “Sàn” (Giá Sàn – Màu xanh lam)
Ngược lại với cột “Trần”, cột “Sàn” hiển thị mức giá mua hoặc bán thấp nhất trong ngày giao dịch. Trên sàn HOSE, giá sàn được xác định bằng cách giảm 7% so với giá tham chiếu.
Cách tính giá sàn: giá tham chiếu x (100% – biên độ dao động)
Ví dụ: Nếu mã chứng khoán A trên sàn HOSE có giá tham chiếu là 20.0 (tức 20.000 đồng/cổ phiếu):
- Giá Trần = 20.0 + (7% x 20.0) = 21.4
- Giá Sàn = 20.0 – (7% x 20.0) = 18.6
Do đó, nhà đầu tư có thể đặt lệnh giao dịch trong khoảng giá từ 18.600 đến 21.400 đồng/cổ phiếu.
- Cột “Tổng KL” (Tổng khối lượng)
Cột “Tổng KL” hiển thị tổng số lượng cổ phiếu đã được giao dịch trong một ngày và con số này sẽ thay đổi hàng ngày. Dựa vào cột này, nhà đầu tư có thể dễ dàng đánh giá tính thanh khoản của các cổ phiếu đã mua và xem xét tình hình giao dịch của thị trường chứng khoán.
- Cột “Bên mua”
Cột này cho nhà đầu tư thấy ba mức giá đặt mua tốt nhất cùng với khối lượng đặt mua tương ứng. Cụ thể như sau:
- Cột giá 1 – KL1: Mức giá đặt mua cao nhất, lệnh này được ưu tiên hàng đầu trong giao dịch.
- Cột giá 2 – KL2: Mức giá đặt mua cao thứ hai.
- Cột giá 3 – KL3: Mức giá đặt mua thấp nhất trong ba mức, xếp sau hai lệnh đặt mua trên.
- Cột “Bên bán”
Tương tự cột mua, cột “Bên bán” hiển thị các mức giá bán tốt nhất và khối lượng chào bán tương ứng. Cột giá 1 – KL1 sẽ được ưu tiên hàng đầu trong giao dịch, tiếp đến là các cột giá 2 và 3.
- Cột “Khớp lệnh”
Cột này thể hiện giá và khối lượng lệnh đã khớp trong các giao dịch mua hoặc bán. Nguyên tắc của cột khớp lệnh là giá mua khớp từ cao đến thấp và giá bán khớp từ thấp đến cao và lệnh sẽ khớp theo từng phiên giao dịch.
- Cột “Giá”
Trong cột “Giá”, những nhà đầu tư mới cần nắm các thông tin cơ bản như giá cao nhất, giá thấp nhất và giá trung bình.
Giá cao nhất thể hiện mức giá khớp lệnh cao nhất, được tính từ đầu phiên giao dịch cho đến thời điểm hiện tại. Ngược lại, giá thấp nhất thể hiện mức giá khớp lệnh thấp nhất tính từ đầu phiên giao dịch đến thời điểm hiện tại.
- Cột “Dư mua / Dư bán”
Cột này biểu thị số lượng cổ phiếu đang chờ khớp lệnh. Khi phiên giao dịch kết thúc và số lượng cổ phiếu không được thực hiện, cột dư mua/dư bán sẽ hiển thị số lượng này.
Thị trường chứng khoán thường có sự biến động khác nhau, tùy thuộc vào tình hình thị trường. Trong một thị trường ổn định và phát triển, các mã cổ phiếu có xu hướng tăng giá và ngược lại.
Đối với nhà đầu tư mới, việc nắm bắt tình hình thị trường là rất quan trọng. Bạn có thể đánh giá thị trường thông qua các chỉ số Index, được tính toán dựa trên sự biến động giá cổ phiếu và vốn hóa.
Các trang để tìm tin chứng khoán
Cafef
Cafef là một trang web không còn xa lạ với các nhà đầu tư và những người quan tâm đến lĩnh vực kinh tế và tài chính. Không chỉ là một nguồn thông tin về tài chính, Cafef còn đa dạng hóa nội dung với các thông tin về xã hội, kinh tế số, bất động sản, chứng khoán, tài chính quốc tế, và cả lối sống.
Fireant
Fireant cũng là một nguồn cung cấp dữ liệu và thông tin về thị trường. Fireant tập trung chủ yếu vào nội dung về tài chính và chứng khoán, khác biệt so với Cafef. Ngoài ra, Fireant cung cấp thông tin về hoạt động của các doanh nghiệp, giá hàng hóa, bất động sản và các tin tức về tình hình tài chính thế giới ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường Việt Nam.
Vietstock
Vietstock là một trang web được nhiều người ưa chuộng. Nơi đây cung cấp đầy đủ thông tin cần thiết để hỗ trợ việc phân tích và đầu tư vào chứng khoán, bất động sản tại Việt Nam. Các bài viết trên Vietstock được đánh giá là đa dạng và có chiều sâu, bao gồm nhiều lĩnh vực như tài chính, chứng khoán, doanh nghiệp, bất động sản, hàng hóa, cả trong nước và quốc tế.
Stockbiz
Stockbiz có giao diện tương đối giống với Fireant. Trang web này cung cấp các bài viết đa dạng trong nhiều lĩnh vực như tin tức thị trường, doanh nghiệp, tài chính – ngân hàng, kinh tế đầu tư, bất động sản trong và ngoài nước.
Một điểm đáng chú ý của Stockbiz so với các trang web đầu tư chứng khoán khác là cách mà từ khóa được sắp xếp theo mức độ tìm kiếm. Khi người dùng chọn một từ khóa, thuật toán sẽ cung cấp các tin tức, báo cáo và thuật ngữ liên quan đến từ khóa đó cả bằng tiếng Anh và tiếng Việt.
VnEconomy
VnEconomy là một trang web chủ yếu cung cấp thông tin về đầu tư chứng khoán và nhịp sống kinh tế của Việt Nam và thế giới. Trang web này liên tục cập nhật những thông tin mới nhất về đầu tư, tài chính và các thông tin liên quan đến doanh nghiệp, startup.
Lời kết
Việc nắm vững cách giao dịch chứng khoán không chỉ giúp các nhà đầu tư mới tự tin hơn khi bước vào thị trường mà còn tạo ra cơ hội để họ phát triển và tiến xa hơn trong sự nghiệp đầu tư của mình. Hy vọng rằng thông qua bài viết này, bạn đã có được những kiến thức cần thiết và sẵn sàng để thực hiện các giao dịch chứng khoán một cách hiệu quả và tự tin. Chúc các nhà đầu tư F0 luôn tỉnh táo, sáng suốt và thành công trên hành trình đầu tư của mình!
